اخزا چیست؟

1.اوراق بدهی چیست؟

اوراق خزانه اسلامی یا به اختصار اخزا نوعی از اوراق بدهی است.

اوراق بدهی و انتشار آنها یکی از راههای تامین مالی دولتهاست در واقع دولت با انتشار این اوراق برای مدت مشخصی بدهی خود را به تعویق می اندازد.

2.اسناد خزانه اسلامی چیست؟

اوراق خزانه اسلامی یا با اختصار (اخزا) نوعی از اوراق قابل معامله است که میتوان آن را قبل از سر‌رسید، بدون اعمال جریمه به وجه نقد تبدیل شوند. بازاری که برای این منظور در نظر گرفته شده است بازار دوم فرابورس میباشد.

اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی كمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهی‌های دولت پرداخت می‌شود اما به دلیل اشكالات فقهی وارد بر این روش، دولت ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبكاران غیر دولتی واگذار می‌کند.

3.ویژگی‌های کلی  اسناد خزانه اسلامی

این اوراق دارای ویژگی هایی است که سرمایه گذاران و پیمانکاران دارای این اسناد قبل از انجام معامله بهتر است با آن آشنا باشند:

-این اوراق عمدتا دارای سررسید یکسال و کمتر از یک سال و بدون پرداخت سود میباشند.

سررسید اوراق عمدتا بین 4 تا 52 هفته‌  است.

این اوراق فاقد پرداخت های میان دوره ای تحت عنوان سود اوراق هستند و سرمایه گذار از مابه‌التفاوت قیمت خرید اوراق و ارزش اسمی (۱،۰۰۰،۰۰۰ ریالی)  دریافتی آن در سررسید، منتفع خواهند شد.

-ریسک نکول ندارد.

وظیفه  پرداخت در سررسید با خزانه‌داری كل كشور و ضامن پرداخت آن وزارت امور اقتصادی و دارایی است.

این اوراق جزو دیون ممتاز دولت هستند و همردیف با حقوق کارکنان دولت پرداخت می شوند.

-ریسک نقدشوندگی پایین

به دلیل انجام معاملات در بازار فرابورس و حضور بازارگردان های متعدد حجم روزانه معاملات این بازار بسیار بالا است در نتیجه ریسک نقد شوندگی این اوراق بسیار پایین است

4.مزایای اسناد خزانه اسلامی

-تعیین نرخ سود یدون ریسک در اقتصاد کشور

-کمک به تامین نقدینگی دولت و جلوگیری از استقراض خارجی

-ابزار مهم بانک مرکزی برای کنترل حجم نقدینگی و مهار تورم

-کمک به سیاست‌های پولی و مالی به منظور اعمال سیاست‌های بهینه جهت تنظیم و کنترل انتظارات بازار

-ایجاد بستری مناسب برای توسعه ابزارهای مالی بازار

-درآمد حاصل از این اوراق شامل معافیت مالیاتی است

5.فرآیند تسویه اوراق در سررسید

سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور، وجه مورد نیاز برای بازپرداخت ارزش اسمی اوراق را با توجه به زمان سررسید، از طریق خزانه‌داری كل كشور به بانك عامل منتقل می‌كند. شركت سپرده‌گذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، بر‌اساس اطلاعات آخرین دارندگان اسناد خزانه اسلامی، ارزش اسمی اوراق را از طریق بانك عامل به حساب دارندگان مذكور واریز خواهد كرد.

6.روش خرید اوراق

برای خرید این اوراق همانند سایر نمادهای حاضر در بازار فرابورس پس از دریافت کد معاملاتی نماد این اوراق که (اخزا) میباشد را جستجو میکنیم .

به عنوان مثال یکی از نمادهای حاضر در بازار در تابلو معاملات اینگونه است :

در تصویر بالا قسمت اول بیانگر نوع ورقه بهادار

عدد000817 بیانگر تارخ سررسید آن 17/08/1400

اخزا808نیز نام نماد معاملاتی آن است.

-در سایت سازمان فرابورس ایران( (ifb.irشما میتوانید لیست کامل این اوراق به همراه بازدهی آن ها ار مشاهده کنید.

-قیمت اوراق خزانه اسلامی بعد از عرضه شدن توسط فرایند عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود و وجوه ناشی از فروش این اوراق یک روز کاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز خواهد شد.

7.محاسبه بازده اوراق

همانگونه که بیان شد به دلیل عدم پرداخت سود تنها راه کسب درآمد از اوراق خزانه از اختلاف قیمت خرید و قیمت اسمی اسناد میباشد .به همین دلیل محاسبه بازده اوراق تا زمان سررسید دارای اهمیت میباشد

به این منظور از فرمول زیر استفاده میشود:

که در این معادله:

F =قیمت اسمی اوراق

P=قیمت خرید اوراق

T=تعداد روزهای سال (۳۶۵)

N=عداد روزهای باقیمانده تا سررسید

مثال: فرض کنید که قیمت یک برگه اسناد خزانه که ۱۵۶ روز تا سررسید آن باقیمانده است، ۹۵۶،۷۰۰ ریال است. بازده این برگه تا زمان سررسید آن برابر خواهد بود با:

همچنین سرمایه گذاران میتوانند از طریق سایت شرکت فرابورس نیز بازده ساده و مؤثر اسناد خزانه اسلامی را محاسبه کنند.

8.تعیین قیمت اوراق خزانه

قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه، با مكانیزم عرضه و تقاضا مشخص میشود.

در زمان عرضه دو روش برای تعیین قیمت استفاده می شود :

الف) روش ثبت سفارش:

در روش ثبت سفارش، قیمت‌های وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود و تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا می‌باید به میزان حداقل 80 درصد حجم كل اوراق عرضه شده باشد. ضمناً قیمتی كه كشف می‌شود باید به گونه‌‌ای باشد كه در آن قیمت، حداقل 80 درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد.

ب)روش حراج:

در روش حراج، قیمت در یك جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین می‌شود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضه‌كنندگان (فروشندگان) در یك بازه زمانی وارد سامانه معاملاتی می‌شود، پس از آن، بهترین قیمت‌های خرید (بالاترین قیمت‌ها) و بهترین قیمت‌های فروش (پایین‌ترین قیمت‌ها) با یكدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.

-به طور کلی هرچند فرآیند کشف قیمت با دو روش ذکر شده انجام می شود اما قیمت اوراق نمیتواند از انتظار بازار فاصله معنا داری داشته باشد که این انتظار بر اساس فرمول زیر شکل میگیرد:

برای مثال قیمت اوراق، در شرایطی که 182 روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار 21 در صد است، به روش زیر محاسبه می‌شود:

9.سخن آخر

اوراق بدهی جزو کارآمدترین ابزار بازارهای مالی است .

دولت‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ به وسیله این اوراق می‌توانند بدهی‌های خود را عقب انداخته و برای تأمین نقدینگی زمان کافی داشته باشند. همچنین بانک مرکزی با بهره گیری از این اوراق توانایی کنترل جریان نقدینگی را دارد.

همچنین سرمایه گذاران با خرید این اوراق میتوانند از سودی خوب و کم ریسک بهره مند شوند.

مسعودتوکلی، گروه تحلیلی محمدرضا فلفلانی